Có rất nhiều quan niệm về đồng hồ sinh học của cơ thể người. Tuy nhiên đa phần chúng ta đều nghĩ rằng nó chủ yếu liên quan đến chu kỳ giấc ngủ. Thực tế thì bên cạnh giấc ngủ, thức ăn cũng đóng một vai trò quan trọng. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ rõ hơn về vấn đề này.

Lược dịch từ bài viết của tác giả Tegan Taylor đăng trên báo The ABC News.

Đồng hồ sinh học là gì?

Cơ thể của bạn tự nhiên có một chu kỳ khoảng 24 giờ, được gọi là nhịp sinh học.  "Đồng hồ" này được tích hợp trong mọi tế bào của các sinh vật sống trên hành tinh này.

Mọi sinh vật sống đều có đồng hồ sinh học

Nằm sâu trong não có một "đồng hồ chính" giúp bạn bắt kịp chu kỳ ngày - đêm đang diễn ra bên ngoài cơ thể.

Khi ánh sáng ban mai chiếu vào mắt bạn, một tín hiệu được gửi đến đồng hồ chính này thông báo ngày mới đã bắt đầu. Đồng thời hệ thống bài tiết hormon được kích hoạt để yêu cầu tế báo thực hiện những công việc trong ngày. Hay còn gọi là hoạt động chuyển hoá năng lượng.

Vào ban đêm, các hormon khác lại được tiết ra để báo cho các tế bào của cơ thể biết đã đến lúc nghỉ ngơi và sửa chữa.

Hầu hết chúng ta đều trải qua một ngày như vậy. Tuy nhiên người làm ca đêm, cha mẹ có con nhỏ hay người thức khuya xem tivi có thể sẽ gặp khó khăn để sống hài hoà với chu kỳ ngày - đêm của Trái Đất.

Đồng hồ sinh học và giấc ngủ

Giấc ngủ có lẽ là điều rõ ràng nhất gắn liền với đồng hồ cơ thể. Con người chúng ta sống hàng ngày, ăn uống vào ban ngày, và ngủ khi trời tối.

Morag Young, một chuyên gia về nội tiết tim mạch tại Viện Baker cho biết, ánh sáng buổi sáng - đặc biệt là phần màu xanh lam - là một tín hiệu mạnh mẽ báo cho cơ thể bạn rằng đã đến lúc phải thức dậy và làm mọi việc.

Đồng hồ sinh học báo cho bạn biết một ngày đã bắt đầu

Nhưng nhiều người trong chúng ta hiện đang tiếp xúc với ánh sáng xanh này vào ban đêm.

Tiến sĩ Young nói: “Cố gắng tránh tiếp xúc với ánh sáng xanh từ màn hình máy tính và màn hình tivi vào buổi đêm là rất quan trọng."

Nhiều công ty công nghệ hiện đã có các sản phẩm làm giảm ánh sáng xanh trong màn hình sau khi mặt trời lặn.

Các chuyên gia về giấc ngủ cũng khuyên bạn nên tắt màn hình sớm hơn vào buổi tối nếu bạn khó ngủ vào ban đêm.

Drew Dawson, một chuyên gia về giấc ngủ tại Đại học CQ, khuyên bạn không nên để chu kỳ giấc ngủ chi phối cuộc sống của bạn.

Ông nói: “Tính linh hoạt và khả năng thích ứng là một trong những khía cạnh độc đáo quan trọng của con người.

"Đúng, bạn có thể cải thiện hệ thống sinh học của mình, nhưng mọi thứ trong cuộc sống đều có được và mất."

"Nếu khi trẻ, tôi bớt nửa giờ ngủ so với các bạn cùng tuổi trong vài năm và tôi trở thành bác sĩ hoặc giáo sư. Đó có thể là một sự đánh đổi hợp lý."

Tương tự, ông nói, nhiều người không phải lo lắng về việc ngủ vào những thời điểm tối ưu, bởi vì việc thức đêm là cần thiết cho công việc hoặc hoàn cảnh gia đình của họ.

Thời điểm ăn cũng đóng vai trò quan trọng

Giấc ngủ chỉ là một phần của phương trình khi nói đến đồng hồ sinh học. Thức ăn cũng đóng một vai trò quan trọng.

Việc ăn uống cũng ảnh hưởng đến đồng hồ sinh học

Gary Wittert, một nhà nội tiết học và giáo sư y khoa tại Đại học Adelaide cho biết: “Nói một cách đơn giản, có hai quá trình cần phải diễn ra trong một tế bào.

Tế bào cần hấp thụ và xử lý chất dinh dưỡng để lấy năng lượng làm việc. Và nửa ngày còn lại, là ban đêm đối với bạn, chúng sẽ phát triển và sửa chữa."

Ăn uống gửi một tín hiệu đến các tế bào của cơ thể bạn rằng đó là 'ngày' và thời gian để hấp thụ chất dinh dưỡng. Nhưng nếu bạn ăn khuya hoặc vào lúc nửa đêm của buổi sáng thì đồng hồ trong các tế bào của cơ thể có thể bị rối loạn và bỏ lỡ quá trình hoạt động vào ban đêm.

Giáo sư Wittert cho biết: “Nếu bạn không thể trải qua quá trình phát triển và sửa chữa thích hợp, nếu tổn thương tế bào tích tụ trong quá trình trao đổi chất không được khắc phục, thì bạn có nhiều khả năng mắc các bệnh bất thường”.

Các vấn đề khác có thể xảy ra nếu đồng hồ trong các tế bào của cơ thể không đồng bộ với đồng hồ chính trong não của bạn, đồng hồ được kích hoạt bởi ánh sáng mặt trời như đã nói ở trên.

Theo Tiến sĩ Young, đó có thể là sự gia tăng về bệnh chuyển hóa và bệnh tim, cũng như nguy cơ bệnh ung thư.

Giải pháp cho những người làm ca đêm

Hầu hết chúng ta không thể thức dậy một cách tự nhiên khi ánh sáng ban mai hôn lên mí mắt. Đối với những người làm việc theo ca, đặc biệt là ngày và đêm có thể bị đảo ngược gần như hoàn toàn.

Giáo sư Wittert cho biết những người làm việc theo ca có nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn, tích trữ thêm chất béo và phát triển các bệnh như tiểu đường và bệnh tim.

Những người làm việc ca đêm có nguy cơ gặp phải các vấn đề sức khoẻ

Và trong khi rất khó để tách ra các yếu tố nguy cơ bệnh tật khác, những người làm việc theo ca dễ mắc phải - ví dụ, ăn nhiều thực phẩm chế biến hơn và có nhiều khả năng uống rượu hoặc hút thuốc hơn - Tiến sĩ Young nói rằng đồng hồ cơ thể không khớp chắc chắn là một phần của vấn đề.

Bà nói: "Nhiều năm trước, người ta cho rằng những người làm việc theo ca sẽ thích nghi được với thời gian ban đêm này. Nhưng điều đó không đúng. Họ kết thúc với nhịp sinh học rối loạn chức năng này".

"Chúng tôi hiện đang hiểu rõ hơn rất nhiều rằng có sự không khớp giữa đồng hồ trung tâm so với đồng hồ ngoại vi. Và một phần nguyên nhân là do việc ăn uống."

Đồng hồ cơ thể cũng không thể thiếu đối với hoạt động bình thường của tim và huyết áp khỏe mạnh, Tiến sĩ Young nói.

Vậy giải pháp ở đây là gì?

Theo giáo sư Wittert, có một số điều bạn có thể làm để bù đắp những ảnh hưởng sức khỏe của việc đồng hồ cơ thể bị điều chỉnh.

"Bạn bắt đầu từ tiền đề rằng những người làm ca đêm có rủi ro. Vì vậy, để giảm thiểu rủi ro, bạn cần phải tối ưu hóa mọi thứ khác ngoài việc nhịp sinh học bị gián đoạn". Dưới đây là những điều bạn nên làm

- Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh: nên ăn nhiều rau, ít thịt và  tránh thực phẩm chế biến sẵn.

- Ăn vào khoảng thời gian gần giống nhau mỗi ngày, bất kể bạn đang làm ở ca nào: nên cố gắng ăn vào ban ngày hoặc đầu giờ tối, và một bữa ăn nhẹ lành mạnh trong ca nếu cần thiết.

Nên ăn vào khung giờ cố định mỗi ngày với thực phẩm lành mạnh

- Tập thể dục thường xuyên: giúp điều chỉnh tâm trạng và giảm căng thẳng.

- Tránh uống rượu: rượu phá hỏng giấc ngủ, và nếu bạn mắc chứng rối loạn giấc ngủ tiềm ẩn như chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, thì rượu sẽ khiến bệnh trầm trọng hơn.